ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 17، شماره 4، تیر 1403 ، شماره پی در پی 98

بررسی و مقایسه انواع زمان و وجه در گلستان سعدی و روضۀ خلد مجد خوافی با رویکرد سبک شناسی نقشگرا و انتقادی

صفحه (159 - 176)
محمد فقیری (نویسنده مسئول)، فاطمه مدرسی ، علی فاطمیان
تاریخ دریافت مقاله : فروردین 1401
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : تیر 1401

چکیده

زمینه و هدف: سبک شناسی نقشگرا به نقش و کاربرد واژه و بند توجه دارد و سبک شناسی انتقادی به مناسبات قدرت در متن میپردازد. مسألۀ مقالۀ حاضر کشف میزان تقلیدی بودن روضۀ خلد در خصوص مقوله ی زمان و وجه با گلستان است. هدف کلی کشف مسألۀ تقلیدی بودن روضۀ خلد است و اهداف عینی آن مقایسه میزان بسامد دو اثر در مقوله زمان و وجه، مقایسه صدای دستوری و سبک روایی آن دو میباشد. نظریۀ پژوهش نیز نقشگرایی هالیدی و دستور سنتی است.

روش مطالعه: نوع تحقیق کاربردی، روش آن کمی کیفی و متغیرهای آن شامل 31 متغیر نقش بینا فردی میباشد. واحد نمونه و تحلیل جمله بوده و داده ها با روش نمونه گیری سیستماتیک انتخاب شده است.

یافته ها: یافته های این تحقیق نشان میدهد که گلستان با 77% و روضۀ خلد با 76% در وجه خبری دارای تشابه معنیداری در این متغیر میباشند. همچنین گلستان در مقولۀ زمان گذشته: 45%، حال: 49 %، امر 5% و آینده 1% و روضۀ خلد به ترتیب دارای 51%، 43%، 6% و 0% می باشد.

نتیجه گیری: شواهد آماری نشان می دهد که روضۀ خلد به لحاظ نوع نگرش، تعامل با هستی، صدای دستوری و سبک روایی بسیار تحت تاثیر گلستان است. همچنین صدای دستوری هر دو خبری و گزارشی است و هر دو از موضعی خنثی به روابط قدرت برخودارند.

کلمات کلیدی
سبک , زمان , وجه , قدرت , صدا

• احمدی گیوی، حسن. (1384). دستور زبان فارسی فعل. تهران: نشر قطره.
• انوری، حسن و احمدی گیوی، حسن. (1377). دستور زبان فارسی2. ویرایش دوم. تهران: مؤسسه انتشارات فاطمی. چاپ 15.
• بهار، محمد تقی. (1373). سبک شناسی. جلد اول. انتشارات امیرکبیر.
• خیام پور، ع. (1344). دستور زبان فارسی. تبریز: چاپ شفق.
• خطیب رهبر، خلیل. (1367). دستور زبان فارسی. کتاب حروف اضافه و ربط. انتشارات سعدی.
• دشتی، علی. (1338). قلمرو سعدی. کیهان: نامعلوم.
• گلستان سعدی. (1387). تصیحیح و توضیح غلامحسین یوسفی. تهران: نشر خوارزمی.
• سرایی، حسن. (1372). مقدمه ای بر نمونه گیری. تهران: انتشارات سمت.
• شریعت، محمد جواد. (1345). دستور زبان فارسی. انتشارات فردوسی.
• شفاهی، احمد. (1363). مبانی علمی دستور زبان فارسی. مؤسسۀ انتشارات نوین.
• شمیسا، سیروس. (1378). کلیات سبک شناسی. تهران: انتشارات فردوس.
• شمیسا، سیروس. (1384). کلیات سبک شناسی. تهران: انتشارات میترا.
• صادقی، علی اشرف و ارژنگ، غلام رضا. (1361). دستور برای سال دوم فرهنگ و ادب. وزارت آموزش و پرورش.
• روضۀ خلد .(1389). تصحیح وفایی. عباسعلی. تهران: انتشارات سخن.
• فتوحی رودمعجنی، محمود. (1390). سبک شناسی؛ نظریه ها، رویکردها و روش ها. تهران: انتشارات سخن.
• فرشید ورد، خسرو. (1378). جمله و تحولات آن در زبان فارسی. تهران: انتشارات امیر کبیر. چاپ 2.
• محتشمی، بهمن. (1370). دستور کامل زبان فارسی. انتشارات شرقی.
• مشکوه الدینی، مهدی. (1381). دستور زبان فارسی. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.
• منزوی، احمد. (1352). «تتبع در گلستان سعدی». انتشارات وحید.
• ناتل خانلری، پرویز. (1370). دستور زبان فارسی. تهران: انتشارات توس.
• وحیدیان کامیار، تقی. (1364). «جمله های شرطی در زبان فارسی». مجلۀ زبان شناسی. سال دوم. شماره ی دوم. پاییز و زمستان.
• ---------------- . (1381). دستور زبان فارسی. تهران: انتشارات سمت.
• یاسمی، رشید و دیگران. (1371). دستور زبان فارسی پنج استاد. چاپ حیدری.
• همایی، جلال الدین. (1316). «حد همین است سخندانی و زیبایی را». مجله ی تعلیم و تربیت. سال هفتم: شمارۀ یازدهم.
• Jeffries, L., & McIntyre, D. (2010). Stylistics. Cambridge: Cambridge University Press.
• Jeffries, L. (2010). Critical Stylistics; the Power of English. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
• Halliday, M, A, K. (1994). An introduction to functional grammar. Seconded New york: Edward Arnold.
• Halliday, M, A, K. (1973). Explorations in the functions of language. London: Edward Amold.
• Halliday, M, A, K. (2005). An introduction to functional grammar. New york: Edward Arnold
• Halliday, M, A, K and Matthiessen, christain. (2004). An introduction to functional grammar. Britain: Edward Arnold.
• Thompson, Geoff. (2004). Introducing functional grammar. Second edition: oxford university press.